GABRIELA RIVADENEIRA ONU TANTARIPI: MALTA RUNAKUNA KASIKAYTA MASHKAN
Gabriela Rivadeneira, Mamallakta Tantanakuyta Pushak, chay Foro de Jóvenes de Naciones Unidas tantaripi yachachirka, Ecuador llakta, 2008 watamanta mushukyashkata willarka, mana paktapakta kawsayta allichinkapa, kullkiman yaykurichun, tantarinkapa, allpapachapi kawsaytarpuy hawa pakta runakuna pushana mutsurin nishpa yachachirka.
Chay ONU tantaripak wasipi, Nueva York llaktapi, Gabriela Rivadeira 2008 watapi arinishka Mamakamachiwan, 8 watalla llankaywan, Ecuador llakta mushukyayman yallishkata, kay Desarrollo del Milenio wiñariy paktana yuyaywan, 80% patsakriwan yallishkata willarka. Kaykunaka, 2000 watapi Mamallaktakuna kawsaykunata allichina yuyarishkami karka, 2015 watakamami paktana nirka.
Kaykumanta shukta rikuchinkapa, Mamallakta Tantanakuypak shuk llankayka yachaymi kan; kunanka Ecuador llaktapika 95% patsakrimi, kari warmi runakuna yachayman rikun, chawpi yachaypi, sumakyachaypi 100% patsakri pakta runakunami yachayman yaykurishka nirka.
Kay watakunapi Ecuador Mamallakta 10 waranka yachakukkunaman, hatun yachayta yachachun kullkita kararka, kaymanka achka yanakuna, runallaktakuna, wakcha runakuna kari warmi yachakukkuna yaykurishka.
“Kay Ecuador llaktapika ñawpa mana allli kawsaykunamanta mushukyachishpa kawsakunchik, ruku kakpi, runa kakpi, kariwarmi kakpi shitashka kawsaktami asha asha allichikunchik, kay llakika paya llapik yuyaykunamanta shamushka”, kay llakikunatami Ecuador llaktapak mushuk malta runakuna llankashpa paktakun.
Paktaykuna tiyakpipash, kay 2015 watapak Agendas de Desarrollo llankaypika kullkita uraman churashpa, runata hawaman churashpa llankana kan, América Latina, Caribe suyupillami 68 hunu wakcha runakuna kawsan, shinami Gabriela Rivadeneira willarka.
“Kay wakchayay tiyakpi kasikayta rimashpa katinaka, shimi rimayllamim kanka. Malta runakuna kishpiyrinata, paktakayta mashkak llaktakunawan tantarishpa mana ñakarikpi, illu kasikayka mana chayankachu. Ashtwanakarin runata wañuchik, waktak, llakichik, millak llakikunami kawaypi huntanka, mana chaskipak kanka”, nishpa rimarka.
Gabriela Rivadeneira malta runakunaman rimashpa, tukuysami takayta pichana pachami kan, kullkimanta, kawsaytarpuymanta llakichikta anchuchina nirka, allpapachapi mayhanpash shuktak runata mana waktachun, Mamallaktapura, shuklla runakunapash ama shina llakichichun nirka.
“Illu kasikay makanakuy illay, shuk ayñikunawan llakichi illay mana kanchu, mana pakta pakta kayta, kullki yanapaymanta, tantarimanta anchuchi, kawsayta llakichimi kan, kaymantami shuktak takaykuna rikurimun”, mirachishpa rimarka.
Mamallakta Tantanakuyta Pushak kay Declaración Rio+20 yuyarikunami tiyan, malta runakunatami pachamamata ukllachun riman: kunan, shamuk runakuna alli, kushilla wiñariyta charinkapa mutsuykunata paktachichun. Chincha llaktakunawan, kulla llaktakunawan sumakruray illayta anchuchina nirka. Kayman “Malta runakunaka sumakrurayman, amawtayman, yachayta wallpayman yaykurina kanchik”.
Paypak rimayta tukuchinkapa, Gabriela Rivadeneira, EEUU llaktawan, Cuba llaktawan rimanakuyta naparka, shinallatak Colombia llaktapi kasikay tiyachun mashkayta, Argentina llaktapi awkikay ukllayta naparka, kullasuyu llaktakunapi llakta ushay sinchiyakta naparka.
“Malta runakunaka runapak hayñi paktachun wipalatami aysana kanchik, Mamallaktakunapak awkikayta sumaychana kanchik, América Latina llaktakuna achikta hawayachikukta yanapashpa ninata hawaman churanami kanchik, ista llapikta tukuchinkapa ñanta mashkashpa llipyachikunchik” nirka.
Kay Foro de Jóvenes de Naciones Unidas rimanakuyka, 15, 124 watayuk malta runakunaman mushuk yuyaykunata surkuymi karka, kay maltarunakunaka ONU tantari willashka, allpapachapi 18% patsakri malta runakunami kan. Kay ista llaktakuna tantaripika, allpapachamanta malta runakunapak 1.800 tantarikunami chayarka.
Kay tantari kallaripika, Ecuador llaktapak, Mamallakta Tantanakuyta pushak, hatun patakupi Naciones Unidas tantaripak, Ban Ki-moon hatun kamachikwan tiyarirka.
JS/jc-kichwa